BCAM-EKO ZUZENDARI ZIENTIFIKOA JOSÉ ANTONIO LOZANO, 2024ko EUSKADI IKERKUNTZA SARIA

• José Antonio Lozano Alonso Konputazio Zientziako eta Adimen Artifizialeko katedraduna da UPV/EHUn
• Adimen artifizialaren eta datu-zientziaren alorrean ekarpen nabarmenak egin ditu
• Ikerkuntzako Euskadi Sariaren helburua jarduera zientifikoa sustatzea da, eta Euskal Autonomia Erkidegoko edo Euskal Autonomia Erkidegotik kanpoko ikertzaileen eta talde kualifikatuen ahaleginak bultzatzea, sustatzea eta balioestea, horien lanak eragin positiboa izan badu Euskadin

2024ko Euskadi Ikerkuntza Saria José Antonio Lozano Alonso irakasleak jasoko du, BCAMeko -Matematika Aplikatuko Euskal Zentroko zuzendari zientifikoa eta Euskal Herriko Unibertsitateko Konputazio Zientziako eta Adimen Artifizialeko katedraduna.

Sariaren hogeita hamargarren edizioko epaimahaiak, Zientzia eta Teknologiaren arloan ospe handia duten bost kidez osatua, aho batez erabaki du 2024ko Euskadi Ikerkuntza Saria José Antonio Lozano Alonso matematikariari ematea. Epaimahaiaren erabakia jakin bezain laster, Juan Ignacio Pérez Iglesias Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza sailburuak sarituari berari jakinarazi dio.

“Ohore handia da 2024ko Euskadi Ikerkuntza Saria jasotzea. Errekonozimendu horrek pozez betetzen nau maila pertsonalean, eta, gainera, Adimen Artifizialeko ikerketaren esparrutik egiten dugun lan kolektiboari balioa ematen dio. Zientzia Euskadin aurrerapenaren eragile gisa bultzatzen jarraitzeko pizgarria da, eta are gehiago”, adierazi du José Antonio Lozanok.

Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza Sailak urtero ematen du Ikerkuntzako Euskadi Saria. Urte bikoitietan, esaterako 2024, saria Zientzia eta Teknologiaren arloan deitzen da, eta urte bakoitietan, berriz, Gizarte Zientzien eta Humanitateen arloko profesionalen lana saritzen da. Ikerkuntzako Euskadi Sariaren helburua jarduera zientifikoa sustatzea da, eta Euskal Autonomia Erkidegoko edo Euskal Autonomia Erkidegotik kanpoko ikertzaileen eta talde kualifikatuen ahaleginak bultzatzea, sustatzea eta balioestea, horien lanak eragin positiboa izan badu Euskadin.

José Antonio Lozano   

 José Antonio Lozano Alonso irakaslea (Barakaldo, 1968) Konputazioaren Zientziako eta Adimen Artifizialeko katedraduna da Euskal Herriko Unibertsitatean, eta ekarpen nabarmenak egin ditu adimen artifizialaren eta datu-zientziaren arloan.

Zientzialari gisa, Lozano irakaslearen lana Adimen Artifizialaren eremuan zentratu da, eta bereziki Optimizazio Konbinatorioaren eta Ikaskuntza Automatikoaren arloetan. Bere garapen metodologikoen aplikazio-eremuak medikuntza, bioinformatika eta modelatze ekologikoa dira, besteak beste. Ikasketa automatikoaren arloan (machine learning), bere ekarpen nagusiak honako arlo hauetan izan dira: taldea, gainbegiratutako sailkapen ahula, eredu grafikoak, permutazioen probabilitate- modelizazioa, denbora-serieen meatzaritza eta anomalien detekzioa. Ikerketa-diziplina honetako nazioarteko erreferenteetako bat da.

Bere ikerketa-lanari dagokionez, Lozanok mundu errealeko hainbat arazori heldu die garatu dituen algoritmoen aplikazioaren bidez, eta duten inpaktuagatik hiru aplikazio garrantzitsu nabarmendu daitezke.             
Alde batetik, eta Donostia Ospitalearekin lankidetzan, eredu konputazional bat garatu du laguntza bidezko ugalketa-prozesuetan enbrioien bideragarritasuna aurreikusteko, erabaki klinikoak hartzeko laguntza paregabea emanez. Bestalde, UCLAko Medikuntza Konputazionaleko Sailarekin izan duen lankidetzak aurrerapen nabarmenak ekarri ditu gaixotasun espezifikoekin lotutako mutazio genetikoen (SNP) iragarpenean, eta horrek arrisku genetikoen faktoreen ulermena hobetu du.

Azkenik, ekologiaren alorrean, AZTI itsas ikerketarako zentroarekin izan duen lankidetzari esker, arrain-espezieen errekrutamendua aurreikusteko eredu konputazionalak sortu dira, eta, horrela, arrantza modu iraunkorrean kudeatzen lagundu da.

Eredu horietako batek berebiziko garrantzia izan du Europako Batzordeak Bizkaiko Golkoan antxoaren arrantza berriz irekitzeko hartutako erabakian, eta agerian utzi du haren ikerketak eragin nabarmena izan duela politiken eta baliabideen kudeaketan.

Era berean, nabarmendu behar da bere ekarpenak funtsezkoak izan zirela COVID- 19aren pandemian, Eusko Jaurlaritzari aholku eman zionean ospitaleratzeei, zainketa intentsiboetako unitateetako ospitaleratzeei eta hilkortasunari buruzko iragarpen zehatzak jasotzen zituzten txostenen bidez. Antonio Lozano Matematikan (1991) eta Informatikan (1992) lizentziaduna da UPV/EHUn eta Informatikan doktorea UPV/EHUn (1998). Unibertsitate horretan Informatika eta Adimen Artifiziala Saileko katedraduna da 2008tik. Nazioarteko kolaborazio ugari ditu, eta ikerketa-egonaldiak egin ditu Coventry University (UK), University of Washington (USA), Harvard University (USA), University of California, San Diego (USA) eta University of California, Los Angeles (USA) unibertsitateetan.

2016an, BCAMen sartu zen, Datuen Zientziaren eta Adimen Artifizialaren arloa ezartzeko eta gidatzeko. Gaur egun, 2019az geroztik, ikerketa-zentro horretako zuzendari zientifikoa da. Stanfordeko Unibertsitatearen arabera (2024), Lozano munduko zientzialari garrantzitsuenen % 2ren barruan dago. Lozanoren lan zientifiko bikainaz gain, ikasketa automatikoaren esparruan (machine learning) eta, bereziki, optimizazio konbinatorioan eta adimen artifizialean (IA) egindako ekarpen garrantzitsuak nabarmendu ditu epaimahaiak, gaurkotasun eta eragin handiko arloak baitira hainbat diziplina zientifiko eta sozialetan. Euskadin erreferentea den eta nazioartean proiekzio handia duen sistema adimendunei buruzko ikerketa-talde entzutetsu bat sortu du. Era berean, epaimahaiak oso positibotzat jo du Basque Center for Applied Mathematics (BCAM) erakundearen zuzendaritzan egindako lana, baliabideak lortzeko izan duen arrakasta eta ezagutza transferitzeko jarduera.

BCAMetik gure zuzendari zientifikoa zoriondu nahi dugu Saria emateagatik. Aintzatespen ospetsu hori bere ibilbide zientifikoaren konpromisoaren, bikaintasunaren eta garrantziaren isla da, bai eta Euskaditik Adimen Artifiziala eta Datuen Zientzia bultzatzeko duen lidergoaren isla ere. Harro gaude zure figura bezalako bat izateagatik zentroaren buruan, eta gogo biziz ospatzen dugu merezitako sari hau.
Zorionak, José Antonio!