BCAM-eko ikertzaileek jendetzaren portaera aztertzen dute, San Mamés erreferentzia hartuta, ekitaldi jendetsuen mugikortasunaren kudeaketan laguntzeko

• BCAM - Matematika Aplikatuen Euskal Zentroko diziplina anitzeko talde batek tresna konputazional berritzaile bat garatu du, jendetsuak diren ekitaldietako oinezkoen mugikortasuna aztertzeko eta optimizatzeko, M³OVE: Modelización Matemática de la Movilidad Urbana para la Gestión y Organización de Eventos Masivos proiektuaren bidez. Proiektua Bizkaiko Foru Aldundiak finantzatu du, 2023ko Transferentzia Teknologikoko Programaren bitartez.
• Athletic Clubekin egindako lankidetzari esker, ikertzaile-taldeak zaleek San Mames estadioan sartzeko benetako datuak eta estadioaren planoak eskuratu ditu. Hirigunearen geometriarekin batera, estadioaren eta inguruko kaleen biki digitala sortu dute. Datu horien bidez, kontzeptu-proba bat egin dute, zelaira sartzeko garaian zaleen portaera simulatzen duena, batez ere ikusle gehien izan dituzten partidetan, 2024-2025 UEFA Europa Leagueko masen kudeaketa protokoloak barne.
• Bilboko Udalak proiektu honetan lagundu du, tresnarako baliagarriak diren baliabideak aurretiazko fase batean haren eskura jarriz.
• Garapen hau BCAM Ikerbasqueko profesorea Marco Ellero eta Dae-Jin Lee doktoreak (IE University) gidatu dute, fluidoen simulazioan, modelatze estokastikoan, estatistikan eta datuen bistaratzean adituak. Haiekin batera lan egin dute Ander García doktoregaiak eta Bruno Guerrero eta Dariel Hernández (BCAM) doktoratu osteko ikertzaileak, sistema konplexuen modelatzean esperientzia handia dutenak; eta Andoni Zalaya, Rubén Peña eta June Asua, DigiPen Institute of Technology Europe-Bilbaoko gradu ikasleak.

Teknologia, zientzia eta prebentzioa         

Proiektuaren muina Gizarte Indarraren Ereduaren erabileran oinarritzen da. Oinezkoen dinamika simulatzeko partikulak erabiltzen ditu. Partikulek hiru indar nagusi esperimentatzen dituzte: indar eragile bat bere helmuga ugarietarantz, gizartearen gaitzespen indar bat kontaktuak eta kontaktu indarrak saihesteko talken kasuan. Ereduak portaera ereduak erreproduzitu ditzake, hala nola formazioak botila lepoen aurretik, oinezkoen abiadura eta dentsitate erlazioa, oinezkoen fluxuak ebakuazioetan eta oinezkoen trafikoaren segregazioa eta lerroak bi norabideko fluxuetan. Gainera, ebakuazioetan "faster-is-slower" fenomenoa errepikatzen du, eta horrek esan nahi du pertsonak espazio itxi batetik oso azkar ateratzen saiatzen direnean (larrialdiko ebakuazio batean bezala), presa- eta bultzada-maila handitu egiten dela, eta, ondorioz, paradoxikoa gertatzen dela: ebakuazio osoa geldoagoa bihurtzen da, nahiz eta pertsona bakoitza azkarrago mugitzen saiatzen den.

Inpaktua eta etorkizuneko proiekzioa       

Proiektuaren emaitza ekitaldi jendetsuetan segurtasuna kudeatzen eta kontingentzia-egoerak planifikatzen laguntzeaz gain, hiri adimentsu erresilienteagoak eta iraunkorragoak diseinatzen ere lagun dezakeen tresna da, espazio publikoetan pertsonen portaera kolektiboak aurreratzen baititu.

“Kontzentrazio handietan pertsonak nola mugitzen diren jakiteak istripuak saihesten ez ezik, hiri atseginagoak eta biztanleen benetako beharretara egokituak diseinatzen ere laguntzen digu. Matematika, zentzu horretan, funtsezko aliatua da”, ondorioztatu dute ikertzaile taldetik.

BCAM - Matematika Aplikatuen Euskal Zentroko diziplina anitzeko talde batek tresna konputazional berritzaile bat garatu du, oinezkoen mugikortasuna aztertzeko eta optimizatzeko, M³OVE proiektuaren bidez, Bizkaiko Foru Aldundiak finantzatutakoa 2023ko Transferentzia Teknologikoko Programaren bidez.

Azken urteotan, ekitaldi jendetsuen gorakadak –jaialdiak, futbol partidak, manifestazioak edo kontzertuak– aurretik prestatzeko eta arriskuak edo pilaketak saihesteko tresnen beharra agerian utzi du. Gainmasifikazioa da segurtasuna eta parte-hartzaileen esperientzia ona bermatzeko erronka nagusietakoa. Testuinguru horretan, jendetzaren portaera kolektiboa ulertzea lehentasun bihurtu da administrazio publikoentzat, segurtasun-indarrentzat eta antolatzaileentzat.

Herritarren segurtasunaren zerbitzura dagoen eredu matematikoa     
           
BCAMeko proiektuak eredu matematiko-konputazional aurreratuak eta analisi estatistikoa uztartzen ditu, hiri-eszenatoki ezberdinetako pertsonen fluxuak modu errealistan simulatuz. Datu enpirikoekin kalibratutako oinezkoen dinamikaren eredutik abiatuta, ikertzaileek tresna bat garatu dute dentsitate handiko eremuak aurreikusteko, lepoak (bottle-neck) aztertzeko eta hesi estrategikoen kokapenaren edo sarrera-bideen aldaketaren eragina ebaluatzeko.

“Proiektu honekin, ekitaldi jendetsuen kudeaketan ari diren erakundeentzat tresna erabilgarri bat garatzea helburua. Ez bakarrik sarrera eta ebakuazio-fluxuak optimizatzeko, baizik eta ikusleen esperientzia hobetzeko eta, batez ere, haien segurtasuna bermatzeko”, azaldu du Marco Ellerok, Ikerbasque Research Professor eta BCAMeko Fluidoen Dinamika Konputazionaleko taldearen buruak.

Garapena Ellero eta Dae-Jin Lee (IE University) doktoreak gidatzen dute. Haiekin batera ari dira Ander García doktoregaiak, Bruno Guerrero eta Dariel Hernández (BCAM) doktoratu osteko ikertzaileak, eta Andoni Zalaya, Rubén Peña eta June Asua (DigiPen Institute of Technology Europe-Bilbao) gradu ikasleak. Hala, taldea osatzen dute fluidoen simulazioan, modelatze estokastikoan, estatistika aplikatuan, datuen bistaratzean eta sistema fisiko konplexuen modelaketan esperientzia zabala duten adituek.

Bilboko Udalak proiektu honetan lagundu du, tresnarako baliagarriak diren baliabideak aurretiazko fase batean haren eskura jarriz.

San Mamés, funtsezko azterketa-kasua   

Athletic Clubekin izandako lankidetzari esker, ikertzaile taldeak zaleen sarrera datu erreal anonimizatuak eskuratu ahal izan ditu San Mames estadioko tornuetatik. Gainera, estadioaren planimetria eta hiri ingurunearen geometria erabili dira esparruaren eta inguruko kaleen biki digitala sortzeko. Informazio horrekin, UEFA Europa Leagueko 2024-2025 partidetan estadiora sartzeko jarri ziren protokolo berberak simulatu dira, pertsonen dentsitate handiko eremuak identifikatzeko eta hesiak jartzeak zaleen mugikortasunari nola eragiten dion ulertzeko. Proiektuaren helburua da kontingentzia planen diseinu informatua egiten laguntzea eta hiri ingurune konplexuetako ekitaldi jendetsuen segurtasuna eta plangintza hobetuko duten soluzio eraginkorrak ematea, aglomerazioei lotutako arriskuak minimizatzeko.

“Ereduak aukera ematen digu hainbat agertoki simulatzeko: adibidez, zer gertatuko litzatekeen kale jakin batzuk itxiko balira, sarbideak aldatuko balira, edo estadioaren kanpoaldean segurtasun perimetro bat ezarriko balitz, Europako finaletan egiten den bezala”, gaineratu du Prof. Ellero.

Futboletik haratagoko aplikazioak

BCAMek garatutako teknologiak aplikazio espektro zabala du. Kirol ekitaldiak antolatzeko ez ezik, kontzertuetan, jaialdietan eta espazio konfinatuetan jende asko biltzen den edozein egoeratan ere erabili ahal izango da. Era berean, tresna hori hiri-plangintzan aplika daiteke, oinezkoek oraindik eraikitzen ari diren eremuetan duten portaera ebaluatzeko aukera emanez, hala nola Bilboko Zorrotzaurre uhartean, edo pertsonen fluxuaren kudeaketa hobetzeko funtsezko azpiegituretan, hala nola metro-geltokietan, merkataritza-zentroetan, osasun-zentroetan edo hiriguneetan.

Izan ere, ikerketa talde hau eredu berri batean ere ari da lanean, gaixotasun infekziosoen transmisio lokala simulatzeko, oinezkoen dinamika ereduari egokitu ahal izateko. Galdakao-Usansolo Unibertsitate Ospitalearekin lankidetzan, patogenoen transmisio-egoerak simulatzen ari dira, hala nola COVID-19a osasun-langileen artean. Horrekin, taldeak modelizazio estrategia gaixotasunen tokiko transmisioaren testuinguru espezifikora zabaldu nahi du, bai ospitaleetan, bai pertsonen zirkulazio handia duten beste ingurune itxi batzuetan.

Teknologia, zientzia eta prebentzioa         

Proiektuaren muina Gizarte Indarraren Ereduaren erabileran oinarritzen da. Oinezkoen dinamika simulatzeko partikulak erabiltzen ditu. Partikulek hiru indar nagusi esperimentatzen dituzte: indar eragile bat bere helmuga ugarietarantz, gizartearen gaitzespen indar bat kontaktuak eta kontaktu indarrak saihesteko talken kasuan. Ereduak portaera ereduak erreproduzitu ditzake, hala nola formazioak botila lepoen aurretik, oinezkoen abiadura eta dentsitate erlazioa, oinezkoen fluxuak ebakuazioetan eta oinezkoen trafikoaren segregazioa eta lerroak bi norabideko fluxuetan. Gainera, ebakuazioetan "faster-is-slower" fenomenoa errepikatzen du, eta horrek esan nahi du pertsonak espazio itxi batetik oso azkar ateratzen saiatzen direnean (larrialdiko ebakuazio batean bezala), presa- eta bultzada-maila handitu egiten dela, eta, ondorioz, paradoxikoa gertatzen dela: ebakuazio osoa geldoagoa bihurtzen da, nahiz eta pertsona bakoitza azkarrago mugitzen saiatzen den.

Inpaktua eta etorkizuneko proiekzioa       

Proiektuaren emaitza ekitaldi jendetsuetan segurtasuna kudeatzen eta kontingentzia-egoerak planifikatzen laguntzeaz gain, hiri adimentsu erresilienteagoak eta iraunkorragoak diseinatzen ere lagun dezakeen tresna da, espazio publikoetan pertsonen portaera kolektiboak aurreratzen baititu.

“Kontzentrazio handietan pertsonak nola mugitzen diren jakiteak istripuak saihesten ez ezik, hiri atseginagoak eta biztanleen benetako beharretara egokituak diseinatzen ere laguntzen digu. Matematika, zentzu horretan, funtsezko aliatua da”, ondorioztatu dute ikertzaile taldetik.